+0 به یه ن
قره باغ مثل بحران کشمیر زخمی باقی می‌ماند
آیــا بـــه واقع ارمنستان بازنده توافق با جمهوری آذربایجان بود؟
دو جنگ بزرگ تا به امروز میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان رخ داده است که نخستین آن در دهه نود بود که به شکست جمهوری آذربایجان منجر شد و قسمت‌هایی از قرهباغ را از دست داد و به‌دنبال آن مهاجرت‌های زیادی رقم خورد. در دومین جنگ که در هفته‌های اخیر در جریان بود ارمنستان به شکلی شکست خورد، اما برخی عوامل و اقدامات سبب شد تا ارمنستان بازنده تمام عیار جنگ نشود و این نبرد به شکستی مفتضحانه برای آنها تبدیل نشود. در این نبرد نه ترکیه فاتح بود و نه آذربایجان، بلکه بیشترین پیروزی نصیب روسیه شد و برنده واقعی جنگ روسیه بود. ارمنستان در وهله اول اجازه تصرف قرهباغ را به آذربایجان نداد و وضعیت حقوقی آن امروز نامعلوم است و صلح‌بانان روسیه در آن منطقه حاضر هستند. جمهوری خودمختار قرهباغ پیشتر زیر نظر ارمنستان بود و قطعنامه‌های سازمان ملل نیز از آنها خواسته بود تا قرهباغ ذیل حاکمیت جمهوری آذربایجان به‌صورت خودمختار قرار گیرد. امروز قرهباغ را باید به گونه‌ای با استقرار نیروهای روسی زیر نظر فدراسیون روسیه دانست. یک کریدور نیز میان ارمنستان و قرهباغ در خاک آذربایجان تحت نظر روسیه ایجاد شده است.بنابراین ارمنستان به گونه‌ای بازنده این جنگ بود اما آذربایجان پیروز این نبرد نبود بلکه روسیه فاتح این جنگ شد.
روسیــه از ایــن تنش نظامی چه بهره‌برداری‌های دیگری ممکن است داشته باشد؟
در گذشته آذربایجان با قیام‌های فراوان توانست منجر به خروج روسیه از آن منطقه شود، اما امروز روسیه توانست بار دیگر نیروهای خود را به این منطقه بازگرداند. امروز حتی مسیر ارتباطی آذربایجان و نخجوان تحت نظر روسیه قرار گرفت. از امروز به مدت 5 سال نیروهای روسیه در تمامی این مناطق حضور دارند. امروز قرهباغ را باید تحت قیمومیت روسیه دانست. آذربایجان چند منطقه را از اشغال ارمنستان خارج کرد اما پیروز این جنگ نبود. آذربایجان هم حمایت ترکیه را داشت و هم حمایت اروپا و رژیم صهیونیستی را در پشت خود داشت اما نتوانست به آنچه که می‌خواهد برسد. پاشینیان نیز از شکست شدیدتر ارمنستان جلوگیری کرد و در سخنرانی خود نیز عنوان کرد که اگر صلح را نمی‌پذیرفت جان 25هزار سرباز ارمنستان به خطر جدی می‌افتاد. آذربایجان از سوی برخی اجازه پیدا نکرد تا کار ارمنستان را یکسره کند. از سوی دیگر احتمالا با کنار رفتن پاشینیان، شخصیتی نزدیک‌تر به روسیه روی کار آید. هرچند پاشینیان اعلام کرد که من کاملا از روی آگاهی توافق کردم زیرا ممکن بود اتفاقی به مراتب بدتر در انتظار آنها باشد.
نیروهای ترکیه‌ای در کدام مناطق مستقر خواهند شد؟
ترکیه نیز امروز به اهداف خود در قره باغ نرسید و طبق توافقات، آنها هیچ نیرویی در قرهباغ نمی‌توانند مستقر کنند. از نظر تاریخی نیز چنین چیزی ممکن نبود. اینکه ترکیه می‌گوید ما در ماموریت مشترک با روسیه در قرهباغ شرکت داریم یک دروغ محض است زیرا مقرر شده است هیچ نیروی ترکیه در قرهباغ نباشد. سربازان ترکیه‌ای مقرر شده است در قالب یک مرکز روسی –
ایــران در ایــن مــیان چه نقشی ایفا کـــرد و آیا همچنان خطری ایران را تهدید خواهد کرد؟
به‌نظر می‌رسد ایران آنگونه که باید و شاید در این میان نتوانست نقش‌آفرینی کند. ایران می‌توانست با توجه به مسائل تاریخی و تسلطی که بر منطقه دارد نقشی ویژه‌تر ایفا کند. خط قرمز ایران در این میان تغییر در مسائل ارضی بود که این مساله رقم نخورد. ایران تلاش کرد یک سیاست بی‌‌‌طرفی فعال داشته باشد اما با توجه به سابقه تاریخی و تمدنی باید به مراتب زودتر ورود میکرد. ایران باید به پیروی از سیاست‌های روسیه در منطقه قفقاز و آسیای‌میانه خاتمه دهد. نکته حائز اهمیت این است که دو کشور درگیر در جنگ به‌دنبال به دست آوردن راه‌های مواصلاتی بودند. آذربایجان قصد داشت تا نخجوان را از خفگی نجات دهد و ارمنستان نیز به‌دنبال حفظ راه‌های ارتباطی خود بود. در این میان متحد سیاسی ایران ارمنستان است و آذربایجان نیز به علت مساله زبانی، قومی و مذهبی متحد ایران است و این موارد روابط ایران را با این دو کشور به شدت نزدیک کرده است. ایران هر میزان از این روابط نزدیک استفاده نکند کشورهای دیگر به این منطقه می‌آیند و از این ظرفیت استفاده می‌کنند. خط راه آهن ارمنستان به ایران نیز یک اصل مهم بود که اگر طبق توافق رفع محاصره شود ایران هیچ‌ضرری نخواهد کرد.
ترکیه با چه اهدافی دست به این اقدامات خطرناک زد؟
ترکیه در راستای جبران شکست‌هایی که در سوریه داشته است به‌دنبال این است که به واسطه همان گروه‌های تروریستی در کنار مرزهای ایران عملیات‌هایی در راستای منافع خود انجام دهد. ترکیه به‌نحوی می‌خواهد شکست‌های خود را جبران کند. ترکیه این نیروها را در نخستین حلقه امنیتی ایران مستقر کرده که بسیار خطرناک است و هدفی جز جبران شکست‌های خود در منطقه ندارد. همگان باید بدانند راهی جز مبارزه با تروریسم وجود ندارد و در هفته‌های گذشته علاوه بر امنیت ملی ایران، وحدت ملی کشور نیز در خطری جدی قرار گرفته بود. ترکیه دیگر آن ترکیه سابق نیست و از نیروهای نیابتی برای فشار بر برخی کشورها استفاده میکند. ترکیه از کشوری که همواره از تنش‌زایی دوری میکرد به کشوری تبدیل شده که در بسیاری از مناطق درگیر شده است. ترکیه امروز در لیبی، مدیترانه شرقی، شمال عراق و شمال سوریه درگیر است. متاسفانه امروز ترکیه به سمت تنش‌زایی در حال حرکت است. امروز این کشور علاوه بر مناطق درگیر گذشته وارد منطقه ای شده است که منابع عظیم انرژی دارد که برای آنها نیز منافعی دارد. متاسفانه رفتار ترکیه امروز مسئولانه نیست و همین سبب شده است تا روابط ایران و ترکیه نیز تحت تاثیر قرار گیرد. ترکیه باید بداند که قفقاز یک منطقه استراتژیک است و گام‌های اشتباه آنها در این منطقه بسیار خطرناک خواهد بود. ترکیه با وجود اینکه صرفا مرزهای زمینی با نخجوان دارد اما توانسته دست به تحرکاتی در منطقه بزند که منجر به یک تنش جدی دیگر می‌شود. امروز حزب حرکت ملی ترکیه پا را فراتر گذاشته و عملا دست به تحریک شورش‌های قومیتی در نقاط مختلف جهان می‌زند و غافل هستند که آغاز هر تنشی آنها را نیز درگیر خواهد کرد. آنها تصور می‌کنند که همچنان در عصر جنگ های صلیبی هستند و به‌دنبال طرفداری قومیتی و دینی هستند، درصورتی که اختلافی که در قرهباغ وجود دارد یک مساله مرزی و حاکمیتی است. امروز اختلافات قومیتی که در منطقه به وجود آمده و خطر ورود آن به کشور ما نیز وجود دارد همگی از چشم ترکیه دیده می‌شود و باید هرچه سریع تر آنها در سیاست‌های خود در این خصوص تجدیدنظر کنند.
رفتار ترکیه و روابط این کشور با ایران چگونه است و به چه سمتی خواهد رفت؟
در منطقه ما شاهد نوعی رئالیسم تهاجمی از سوی ترکیه هستیم. ما شاهد حضور نیروهای ترکیه در منطقه خاورمیانه و حتی حضور نظامی در بیشتر کشورهای منطقه و یا بمباران روزمره و حملات هوایی و زمینی، مداخله در آفریقا بهویژه در لیبی براساس مصوبه مجلس ترکیه هستیم. ایجاد پایگاه و فعالیت اقتصادی و ساخت سد در افغانستان و همکاری با آذربایجان و رفتار تهاجمی‌اش در جنگ بین آذربایجان و ارمنستان و تهدید خطوط نفتی بخشی دیگر از رفتار این کشور است. رفتار ترکیه در سطح منطقه خیلی تهاجمی است و به‌نظر می‌رسد اگر به تنش صفر با همسایگان برمیگشت شاید خیلی به نتایج بهتری دست پیدا میکرد. البته ما این را از دیدگاه خودمان مطرح می‌کنیم و شاید ترکیه منافع خود را در موارد دیگری می‌بیند ولی براساس مدل برخی کشورها نیروهای نیابتی را از سوریه وارد لیبی کرده است و از آنها برای اینکه اهداف خود را در سطح منطقه پیش ببرد، استفاده میکند اما به‌نظر نمی‌‌رسد بتواند از این مدل استفاده کند. پایگاه نظامی در اقلیم و دخالتهایش در عراق نشان می‌دهد که مدل رفتاری ترکیه براساس اصول تهاجمی است. درمورد ایران باید بگویم که دو کشور مهم منطقه که ملت دولت هستند و سنت قدیمی کشورداری دارند ایران و ترکیه هستند. این دو کشور مساله سرزمینی ندارند و سعی کردند همیشه روابط خوب و همسایگی با هم داشته باشند و اکنون هم در مساله امروز ایران، ترکیه به گونه‌ای روزنه‌ای برای تهران است. به‌نظرم هم ترکیه و هم اقلیم و عراق، همسایگان بهتری برای ما نسبت به کشورهای دیگر عربی بودند. اگر هر دو کشور آگاه باشند و به مختلکنندگان در روابط فی ما بین فرصت ندهند و اجازه دهند متخصصان در دوطرف با هم همکاری کنند، تاثیر تحریم‌‌ها کم خواهد شد، هرچند در حال حاضر تحریم‌‌ها اجازه نداده چشم انداز همکاری دوطرف تحقق پیدا کند.